De tragedie van Dame Justitia

Afgelopen week leek wel de ‘Week van het Cynisme’ bij justitie. Dagen aan een stuk werd er op radio en televisie gedebatteerd over de rol van de advocaten van de Italiaanse misdaadfamilie Aquino die met een procedureslag zwaaien om hun cliënten een eventuele zware veroordeling te laten ontlopen. Daar bovenop kwam nog eens het nieuws dat de onderzoeksrechter de vader van Jonathan Jacob wil vervolgen omdat hij misbruik van het inzagerecht zou hebben gemaakt. Concreet verdenkt de onderzoeksrechter, Mr Jacob ervan om beelden naar de media gelekt te hebben. Meer is er natuurlijk niet nodig om zowat iedereen op stang te jagen. Een collectief onrechtvaardigheidsgevoel, dat beschrijft nog het best wat speelde bij zeer veel mensen. Vandaar ook de vele platitudes die we omtrent deze zaken gehoord hebben. Daarom is het belangrijk om even stil te staan bij wat er gaande is want het draait uiteraard om veel meer dan alleen het Aquino-proces of de vader van Jonathan Jacob.

De democratische rechtsstaat is één van de schitterendste uitvindingen van de mensheid. Men kan dat meteen beginnen te relativeren maar je hoeft maar naar de conflicthaarden in de wereld te kijken om te weten dat het allemaal niet zo relatief is. Eén van de fundamenten van een rechtsstaat is het feit dat er regels zijn, die op voorhand gekend zijn (dus je weet wat mag en niet mag), dat die voor iedereen gelijk zijn en dat ze worden toegepast. Als blijkt dat bepaalde agenten en magistraten fouten hebben begaan tijdens het onderzoek en daardoor de wet niet hebben gerespecteerd, dan is het de plicht van een advocaat om dat aan de kaak te stellen. Als eveneens blijkt dat Mr Jacob zaken, die geheim zijn, uit het dossier heeft laten lekken, dan moet ook hij zich daarvoor verantwoorden. Het is heel begrijpbaar en menselijk dat we sympathie hebben voor het leed van die man en ons kwaad maken dat een drugsbende vrij dreigt te geraken door procedurefouten. Toch moeten we er opletten dat we in al onze emotie het hoofd koel houden. Stel dat er een onderzoek loopt tegen u en iemand gebruikt methoden die onwettelijk zijn en laat geheime elementen uit het dossier lekken, wilt u niet dat u zich daartegen kan verdedigen? Wilt u niet dat de wet gelijk is voor iedereen? Kunt u zich al een samenleving voorstellen waar wet A alleen geldt voor persoon X en niet voor persoon Y? Ik denk dat we zonder verpinken mogen stellen dat we passen voor zo’n samenleving.

Een ander cruciaal element waarop de democratische rechtstaat gestoeld is, is vertrouwen. We moeten geloven dat dit systeem een goed systeem is. Als dat vertrouwen wegebt, dan zakt alles als een kaartenhuisje in mekaar en het is net hier dat zij die het systeem vertegenwoordigen, grandioos gefaald hebben deze week. De zelfgenoegzaamheid, de bijna-grijns op het gezicht van de advocaat die voor de camera’s doodleuk verkondigt dat hij “een bommetje gaat droppen”. Een andere advocaat die sans gêne zegt dat het vrijspreken van een bende criminelen “collateral damage” is. Daarbij kwam nog eens de discussie over hoe steuntrekkers zich de topadvocaten van dit land kunnen veroorloven. Hoe kan men verwachten dat de burger nog vertrouwen heeft in het rechtssysteem als haar vertegenwoordigers fundamenteel tekortschieten? Het moge duidelijk zijn, de blinddoek van Dame Justitia diende afgelopen week niet om haar onpartijdigheid te symboliseren, maar om haar tranen te bedekken want het was een zeer trieste week. Het vertrouwen is zoek en terecht. Daarom een warme oproep aan advocaten en magistraten om zich diep te bezinnen over ethiek, over de manier waarop zij hun beroep uitoefenen want de gevolgen daarvan gaan veel verder dan dat ene proces of die ene schikking. Ook de overheid moet haar duit in het zakje doen. Laten we deze legislatuur werk maken van een duidelijke en rechtvaardige wetgeving rond procedurefouten. Tegelijkertijd is het ook een taak van de burger om de zaken nuchter te bekijken en helder te denken. Laat u niet meeslepen door de waan van de dag. We hebben het voorrecht om in een democratische rechtsstaat te leven en dat moeten we koesteren. Laten we het kind met het badwater niet weggooien omdat er een advocaat bedenkelijke uitspraken heeft gedaan.

Koen Metsu, burgemeester en federaal parlementslid